ეპისკოპოსის მთა ხვამლის მთის არაოფიციალური სახელია. ის ქუთაისიდან ჩრდილოეთით 70 კილომეტრში მდებარეობს და ზღვის დონიდან 2000 მეტრზე მდებარეობს. მწვერვალზე ქვის სამლოცველოა, სადაც ყოველწლიურად, აღდგომიდან მე-40 დღეს, ხვამლობა აღინიშნება. ხვამლის მთა ძველ ქართულ ეპოსში ჩნდება – სწორედ მას მიაჯაჭვეს გმირი ამირანი, რომელმაც ღმერთებს ცეცხლი მოპარა. ხვამლი ისტორიულ ქრონიკებშიც არის მოხსენიებული. „ქართლის ცხოვრების“ მატიანეს თანახმად, საქართველოში მონღოლების შემოსევის დროს სამეფო საგანძური ხვამლის მთის გამოქვაბულებში იყო დამალული. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი არასოდეს აღმოუჩენიათ, მთაზე მრავალი არქეოლოგიური არტეფაქტი იქნა ნაპოვნი. ერთ-ერთ გამოქვაბულში წითელი ფერით შეღებილი გამოსახულებებია აღმოჩენილი, რომლებიც გვიანი შუა საუკუნეებით (XI-XIV საუკუნეებით) თარიღდება. გარდა ამისა, მთის ფერდობებზე უძველესი დასახლებების ნაშთებია შემორჩენილი. უძველესი ღუზისა და ნამარხ ნიჟარების აღმოჩენა იმაზე მიუთითებს, რომ ამ მთის ადგილას ოდესღაც ზღვა იღვრებოდა.
რიონი მდინარე. ეპისკოპოსის მთა
