ქუთაისის სამეზობლო. გაენათის მონასტერი

სიტყვა „გელათის“ ზუსტი მნიშვნელობა დანამდვილებით არ არის ცნობილი. სავარაუდო ვერსიის თანახმად, ეს სიტყვა მომდინარეობს ბერძნული გენέθλιαდან (genphlia – დაბადება), რადგან საკათედრო ტაძრის მთავარი ეკლესია ღვთისმშობლის შობას ეძღვნება. მონასტრის ადრინდელი სახელწოდებაც, Gaenati, ამ ძირიდან წარმოიშვა. შემდგომში, გაენათი მხოლოდ ეპარქიის სახელს ეკუთვნოდა, მონასტერი კი გელათის სახელითაა ცნობილი. ტაძარი 1106 წელს დააარსა დავით IV აღმაშენებელმა (1073-1125), სელჩუკებზე ბოლო დროს მოპოვებული გამარჯვების პატივსაცემად. მთავარი მიძინების ეკლესიის მშენებლობა დავით IV-ის ვაჟმა, დემეტრე I-მა (1093-1156) დაასრულა. ღვთისმშობლის მიძინების ეკლესია ცენტრალურ-გუმბათოვანი ნაგებობაა. გელათის კომპლექსის მთავარი ეკლესიის ინტერიერი შთამბეჭდავია ქართული მონუმენტური მხატვრობის უნიკალური ნიმუშებით: ტაძრის საკურთხეველი მორთულია XII საუკუნის მოზაიკით, რომელზეც გამოსახულია ღვთისმშობელი ჩვილით და მთავარანგელოზებით. შვიდი საეკლესიო კრების და ბიბლიური სცენების ამსახველი ფრესკები უფრო გვიანდელ პერიოდს განეკუთვნება. სხვა ფრესკებზე გამოსახულია ისტორიული პირები – დავით IV, დავით VI ნარინი (1225-1293) და იმერეთის სამეფო ოჯახის წევრები. გელათის მონასტერი ასევე ცნობილია თავისი კარიბჭეებით. მათ ქვეშ, ანდერძის თანახმად, დავით აღმაშენებელი დაკრძალეს. ეს თავმდაბლობის ერთგვარი გამოვლინება იყო: ხალხს მონასტერში მეფის საფლავის ქვაზე ფეხის გადადგმით უნდა შესულიყო. თუმცა, ახლა ეს კარიბჭეები აღარ არის გასასვლელი, ისინი სინამდვილეში მავზოლეუმად გადაიქცნენ. დავით აღმაშენებლის გარდა, გელათის მონასტერში დაკრძალულია საქართველოს მრავალი ცნობილი მმართველი, მათ შორის თამარ მეფე (დაახლ. 1160-1212) და იმერეთის უკანასკნელი მეფე, სოლომონ II (დაახლ. 1772-1815).