სურამის გვირაბი

სურამის გვირაბი დაპროექტებული იყო სურამის ქედის მოსახერხებლად გადასაკვეთად, რომელიც საქართველოს აღმოსავლეთ და დასავლეთ ნაწილებად ყოფს. თავად ქედის გასწვრივ რკინიგზა 1872 წელს აშენდა, მაგრამ მასზე გადაადგილება სახიფათო იყო და ორთქლის ლოკომოტივების გამოყენებას მოითხოვდა. ახალი გვირაბის გაბურღვა 1887 წლის 6 ივნისს დაიწყო და 1888 წლის 12 ოქტომბერს (დილის 7 საათზე) დასრულდა. გვირაბის დასასრულებლად საჭირო სამშენებლო ქვა მთელ საქართველოში მოიპოვებოდა – გრანიტი გელათიდან (ქუთაისის მახლობლად), ბაზალტი ბორჯომის ხეობაში არსებული კარიერიდან, ქვიშაქვა ძეგვას კარიერიდან, რომელიც მცხეთასთან ახლოს მდებარეობს… მშენებლობისთვის საჭირო ხე-ტყე ბორჯომში შეიძინეს. გვირაბში ტელეგრაფიული კავშირისთვის 11-ბირთვიანი კაბელი გაიყვანეს, საიდანაც 6 ბირთვი ამიერკავკასიის რკინიგზის საჭიროებებისთვის იყო განკუთვნილი, ხოლო დარჩენილი 5 ბირთვი ფოსტისა და ტელეგრაფის რაიონში გადაიტანეს. გვირაბის მშენებლობაზე სულ 5,224,996 რუბლი დაიხარჯა, რაც მნიშვნელოვნად ნაკლებია მის სავარაუდო ღირებულებაზე (7,258,775 რუბლი). სულ გვირაბის მშენებლობაში დაახლოებით 2000 ადამიანი იყო ჩართული. იმ დროს არა მხოლოდ კავკასიაში, არამედ ზოგადად რუსეთში, მთიან პირობებში მშენებლობის სპეციალისტები არ იყვნენ – ამ სამუშაოებს გერმანიიდან და იტალიიდან ჩამოსული სპეციალისტები ასრულებდნენ. დარჩენილი ხელოსნები და მუშები მოწვეულნი იყვნენ რუსეთის შიდა პროვინციებიდან, ასევე საზღვარგარეთიდან: სპარსეთიდან, თურქეთიდან, საბერძნეთიდან და იტალიიდან. სურამის გვირაბის საზეიმო გახსნა 1890 წლის 16 სექტემბერს შედგა.