ითვლება, რომ ბათუმი მდებარეობს კოლხეთის სანაპიროზე მდებარე ერთ-ერთი ბერძნული კოლონიის ადგილზე. ძველი ბერძნები მის შემოგარენს ეძახდნენ “Batus Limen” ან “Batis Limen” – “ღრმა ნავსადგური”, აქედან მოდის ქალაქის თანამედროვე სახელწოდება. მე-15-მე-17 საუკუნეებში საქართველო და მზარდი ოსმალეთის იმპერია იბრძოდნენ ბათუმის კონტროლისთვის. 1614 წელს საზღვაო ბლოკადამ აიძულა გურიის მონარქი აჭარა თურქებს გადაეცა. ვინაიდან ეს რეგიონები შორეულ სასაზღვრო გარეუბანს წარმოადგენდა, თურქები მათ თითქმის არ აქცევდნენ ყურადღებას – იმ დროს ბათუმის მოსახლეობა დაახლოებით 2000 ადამიანს შეადგენდა, ხოლო პირველი ქვის მეჩეთი მხოლოდ 1861 წელს გამოჩნდა. ოთხი წლის შემდეგ, 1865 წელს, აშენდა პირველი ბერძნული მართლმადიდებლური ეკლესია, წმინდა ნიკოლოზის ეკლესია. ის დღესაც ფუნქციონირებს და ასევე არის ქალაქის უძველესი ეკლესია (მეჩეთი საბჭოთა კავშირის დროს დაანგრიეს). 1883 წელს აშენდა სარკინიგზო ხაზი სამტრედიიდან ბათუმამდე. ათი წლის შემდეგ, 200 მმ დიამეტრის, 833 კმ სიგრძის (რკინიგზის გასწვრივ) პირველი ნავთის მილსადენი გაიხსნა ბაქოდან ბათუმში ნავთის სატუმბით, რაც გახდა ყველაზე დიდი მილსადენი მსოფლიოში. პირველი მსოფლიო ომის დროს ბათუმი უკანასკნელად იყო ოკუპირებული თურქეთის მიერ. 1920 წლის სამშვიდობო ხელშეკრულებამ ქალაქი დაუბრუნა საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკას.
კავკასიელები. ბათუმის გუბერნატორის აჭარლები
