ართვინი

ართვინი არის ქალაქი, რომელიც მდებარეობს თურქეთის ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში. სახელები არდანუჩი, ართვინი და არდაჰანი ხაზს უსვამს ჰურიულ ძირს ard- (art-), რაც ნიშნავს „ქალაქს“, რომელიც ასევე გვხვდება ქართლის ტერიტორიის სახელწოდებაში. (ჰურიელები უძველესი ხალხია, რომლებიც მესოპოტამიაში ცხოვრობდნენ ძვ.წ. I ათასწლეულამდე). 1944 წელს ჩატარებული გათხრებისას, ართვინთან, აღმოჩენილი იქნა ძველი დასახლება, რომელიც არის დაკავშირებული კურა-არაკსის კულტურასთან ( ნაადრევი ტრანსკავკასიური კულტურა ) თარიღდება 3500-2200 წლებით ჩვენ წელთა აღრიცხვამდე. მდებარეობიდან გამომდინარე, ართვინი უძველესი დროიდან გადადიოდა ხელიდან ხელში – ეკუთვნოდა ირანულენოვან სკვითებს (ძვ. წ. VII ს.), ბერძნულ პონტოს (ძვ. წ. 119), რომს (ძვ. წ. 65) და ბევრ სხვა სამთავრობო ერთეულს . 863 წელს რეგიონი დაიპყრო მუსლიმთა მართალმა ხალიფატმა, რომელიც აკონტროლებდა ართვინს 1023 წლამდე, სანამ ის ბიზანტიის იმპერიაში შევიდა. 1064 წელს ქალაქი დაიკავეს თურქ-სელჩუკებმა, ხოლო 1194 წელს სელჩუკთა სახელმწიფოს დაშლის შემდეგ ართვინი გახდა ანატოლიის ილდენიზის ტომის ტერიტორია. XIII საუკუნეში ქალაქზე კონტროლის აღდგენის შემდეგ ჯაყელთა ქართული ოჯახი წარმატებით იცავდა მას თურქმანთა შემოსევისაგან. მე-15 საუკუნის მეორე ნახევარში მეჰმედ II-მ დაიმორჩილა ოსმალეთის იმპერიის სამხრეთ შავი ზღვის სანაპირო. სელიმ I-ის (1470-1520) ლაშქრობებმა ოსმალეთს მისცა კონტროლი მთელ რიგ ციხეზე (და შესაბამისად მთელ რეგიონზე), რომელიც გაგრძელდა 1828-1829 წლების რუსეთ-თურქეთის ომამდე. 1917 წლის რევოლუციის შემდეგ რუსებმა დატოვეს ართვინი, ხოლო პირველი მსოფლიო ომის ბოლოს ოსმალეთის იმპერიის დამარცხებით, 1918 წელს ბრიტანეთის ჯარებმა ეს ტერიტორია დაიკავეს და საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკას გადასცეს. მაგრამ წითელი არმიის საქართველოში შემოჭრის შედეგად ართვინი 1921 წელს ყარსის ზავით ახლად შექმნილ თურქეთში გადაიყვანეს.